Hindi ko kailanman ikinahiya ang pagiging anak ng isang guro —
pero sila,
ikinahiya nila ang sarili nila
nang marinig nila kung paano ko ipinaglaban ang taong tinawag nilang walang silbi.

Ako si Mira,
anak ni Ma’am Liza,
isang public school teacher sa pinakaliblib na lugar sa aming bayan.
Araw-araw siyang naglalakad ng dalawang kilometro,
dala ang lumang bag, chalk, at pangarap ng mga batang hindi marunong bumasa.

ANG MGA SALITANG SUMAKIT SA AMIN

Bata pa ako,
naririnig ko na ang sabi ng mga tao:

“Teacher lang, maliit ang sweldo.”
“Walang silbi ‘yang pagtuturo, hindi naman umaasenso.”

Tinitingnan nila si Mama na parang walang halaga.
Pero sa tuwing uuwi siya,
may ngiti sa labi, may alikabok sa paa,
at laging dala ang maalikabok na mga kwaderno ng kanyang mga estudyante.

“Pagod ka na po, Nay?” tanong ko minsan.
Ngumiti lang siya.
“Pagod, anak… pero mas pagod ang batang walang natutunan.”

At doon ko unang naintindihan —
ang guro, hindi nagtatrabaho para sa sweldo.
Nagtatrabaho siya para sa kinabukasan.

ANG MGA GABI NG PAGOD AT PAG-AASA

Gabi-gabi,
habang natutulog na ako,
naririnig ko pa rin siyang nagche-check ng papel.
Naririnig ko ang tunog ng lapis,
at minsan, ang buntong-hininga niya kapag mali ang sagot ng estudyante.

“Minsan gusto ko nang sumuko, anak,” sabi niya minsan.
“Pero sa tuwing naiisip ko ‘yung batang gustong matuto, bumabangon ulit ako.”

At sa bawat tuldok at check mark sa papel,
alam kong tinatahi niya ang pangarap ng isang bata na ayaw sumuko.

ANG ARAW NG PAGBABAGO

Dumating ang araw ng graduation.
Hindi ako estudyante —
pero isa ako sa mga bisita,
dahil doon nagtuturo si Mama.

Habang nakaupo ako sa likod,
naririnig ko ang usapan ng ilang magulang.

“’Yan ‘yung teacher na laging late magpasa ng report.”
“’Yan ‘yung walang silbi, walang promotion kahit ilang taon na.”

Napayuko ako.
Pero nang tumawag ang principal:

“Ngayong araw, bibigyan natin ng parangal ang gurong nagbago ng buhay ng maraming bata…”

Tahimik ang lahat.
At ang pangalan na binanggit niya —
“Ma’am Liza Reyes.”

ANG TALUMPATI NG GURONG WALANG SILBI

Umakyat siya sa entablado.
Bitbit ang lumang folder,
at may luha sa mata.

“Hindi ko alam kung karapat-dapat ako rito,” sabi niya.
“Pero sa bawat batang natutong bumasa,
sa bawat magulang na ngumiti dahil nakapagtapos ang anak nila —
doon ko naramdaman na may silbi pala ako.”

Tahimik ang lahat.
Walang kumibo.
Hanggang sa may isang batang sumigaw mula sa crowd —

“Ma’am! Salamat po! Dahil sa inyo, marunong na akong mangarap!”

At doon nagsimula ang palakpakan.
Yung dating tinawag nilang walang silbi —
ngayon, pinapalakpakan ng buong bayan.

ANG ARAW NG KARANGALAN

Bumaba siya ng entablado,
lumapit ako sa kanya,
at habang pinupunasan ko ang luha niya,
sabi ko:

“Ma’am Liza, hindi lang po kayo guro.
Kayo po ang nagturo sa’kin kung paano maging tao.”

At sa unang pagkakataon,
hindi ko lang siya tinawag na Ma’am.
Tinawag ko siyang Nanay.

ANG ARAL

Hindi kailanman magiging walang silbi ang taong nagtuturo.
Dahil kahit gaano kaliit ang sahod,
ang binibigay nila ay mas mahalaga kaysa ginto —
kaalaman at pag-asa.

🍎💛

“Ang guro, hindi lang nagtuturo ng leksyon —
tinuturuan din tayo kung paano magmahal,
kahit walang kapalit.”