Matagal ko nang pinapangarap ang araw na ikakasal ang anak kong si Andrea —
ang batang itinaguyod kong mag-isa matapos kaming iwan ng kanyang ama.
Araw-araw akong nagpagod bilang labandera at tindera sa palengke para mapagtapos siya.
At ngayong malapit na ang kasal niya, dapat ay masaya ako…
pero bakit parang gusto kong magtago?
Dahil sa lahat ng bisita, ako lang ang walang bagong damit.
ANG KAHIHIYAN NG ISANG INA
Tatlong araw bago ang kasal, tinawagan ako ni Andrea.
“Ma, siguraduhin mong pupunta ka ha?
Gusto kong nasa harap ka habang naglalakad ako sa aisle.”
Ngumiti ako kahit mahigpit ang dibdib ko.
“Oo naman, anak. Hindi ako mawawala sa araw mo.”
Pero sa likod ng ngiti ko, may tinatago akong hiya.
Ang tanging damit na meron ako ay ‘yung lumang bestidang berde na suot ko pa noong graduation niya sa kolehiyo,
labinlimang taon na ang nakalipas.
May mga kupas na bahagi, may mga tahi na halatang mano-mano kong inayos.
Wala akong pambili ng bago — sapagkat ang ipon ko, ibinigay ko lahat para makatulong sa gastos ng kasal.
Kinagabihan, tinitigan ko ang bestida habang nakasabit sa pinto.
Nanginig ang kamay ko.
“Baka mapahiya lang ako sa mga bisita ni Andrea,”
bulong ko sa sarili.
Pero agad kong sinundan:
“Hindi ako pupunta para ipakita ang ganda ko. Pupunta ako bilang ina niya.”
At iyon ang nagpatatag ng loob ko.
ANG ARAW NG KASAL
Dumating ang araw ng kasal.
Maliwanag ang araw, maganda ang panahon.
Habang papasok ako sa venue, napansin kong halos lahat ay naka-gown — kulay ginto, pula, asul.
Ako lang ang naka-damit na berde, kupas, simple, at halatang luma.
Nararamdaman kong nakatingin sa akin ang ilang tao.
“Sino ‘yung babae sa gilid? Parang hindi bagay sa okasyon.”
“Siguro kamag-anak sa probinsya.”
Naririnig ko ang mga bulungan, pero tiniis ko.
Umupo ako sa pinakalikod, tahimik, nakayuko.
Nang dumaan si Andrea sa aisle, halos maiyak ako.
Ang anak kong dating pinapaliguan ko sa batya, ngayon ay parang reyna sa harap ng lahat.
Lahat ay pumalakpak, at ako — ako lang ang umiiyak ng totoo.
Pagkatapos ng seremonya, nagsimula ang reception.
Nasa gitna ng malaking bulwagan kami, may mga ilaw, musika, at mga taong masaya.
Lumapit sa akin si Andrea, niyakap ako, at mahinang bumulong:
“Ma, ang ganda mo. Salamat sa pagpunta.”
Ngumiti ako, pero ramdam kong may mga matang nakatingin pa rin.
Kabilang doon ang kanyang bagong asawa — si Miguel, isang mabuting lalaki na galing sa mayamang pamilya.
ANG SANDALING NAGPATAHIMIK SA BUONG BULWAGAN
Habang nagsasayawan ang mga bisita, biglang tumayo si Miguel at kinuha ang mikropono.
“Gusto kong magpasalamat sa lahat ng narito.
Pero higit sa lahat, gusto kong magpasalamat sa isang tao na siguro ay hindi napapansin ng marami —
sa babaeng dahilan kung bakit may Andrea akong pinakasalan ngayon.”
Tahimik ang lahat.
Tinignan niya ako, nakangiti.
Lumapit siya sa mesa ko at inabot ang kamay ko.
“Ma’am Lorna, pwede po ba kayong tumayo?”
Nanginginig akong tumayo, hindi alam kung ano ang nangyayari.
Nakatingin sa akin ang lahat ng bisita.
Ramdam ko ang init sa mukha ko — ang hiya, ang kaba, ang takot.
Ngunit ngumiti si Miguel at mahinahon niyang sinabi:
“Ito po ba ‘yung damit na suot ninyo noong graduation ni Andrea?”
Tumango ako, halos hindi makapagsalita.
“Opo. Ito lang po ang meron ako.”
Ngumiti siya, sabay nilakasan ang boses.
“Alam n’yo po ba?
Noong unang dinala sa akin ni Andrea ang larawan ninyo noong graduation niya, suot n’yo ‘yang berde,
sinabi niya sa akin:
‘Ito si Mama — hindi siya nakapagtapos, pero siya ang dahilan kung bakit ako nakarating dito.’
Kaya ngayong nakita kong suot n’yo ulit ‘yan, hindi ko nakikita ang lumang tela,
kundi ang sakripisyo ng isang ina na hindi kailanman naluma.”
Tahimik ang buong bulwagan.
Pagkatapos ay maririnig mo ang hikbi ng ilang tao.
Si Andrea, umiiyak sa tabi ni Miguel, tumakbo sa akin at niyakap ako nang mahigpit.
“Ma, proud ako sa’yo.
Sana alam mo kung gaano mo ako pinaligaya ngayon.”
At doon na bumigay ang lahat.
Mga bisitang hindi ko kilala — umiiyak, pumapalakpak, nakangiti sa gitna ng mga luha.
Ang damit kong luma, ngayo’y tila pinakamagandang damit sa buong silid.
ANG PAGKILALA NG ISANG MANUGANG
Pagkatapos ng kasal, habang nagliligpit ang mga tao, lumapit muli si Miguel sa akin.
Tahimik niyang hinawakan ang kamay ko.
“Ma, patawarin n’yo ako kung dati, inisip ko na baka hindi n’yo magustuhan ang kasal.
Pero ngayon alam kong maswerte ako, dahil may biyenan akong kasing ganda ng puso ng anak ninyo.”
Napangiti ako.
Ngayon ko lang narinig ang tawag na iyon — “Ma” — mula sa kanya.
At sa loob ng puso ko, para bang may gumaling na sugat na matagal ko nang dala.
“Anak, salamat.
Wala akong maibigay na yaman kay Andrea.
Pero salamat dahil binigyan mo siya ng pagmamahal na hindi mabibili.”
Nagyakap kami.
At sa sandaling iyon, naramdaman kong hindi ako kahihiyan sa kasal ng anak ko,
kundi ako mismo ang dahilan kung bakit may kasal siyang ganito.
ANG ARAL NG KWENTO
Ang totoong ganda ay hindi nasusukat sa kinis ng tela,
sa bago o mamahaling damit,
kundi sa mga luha, pawis, at sakripisyo na nagbigay saysay sa bawat tahi ng buhay.
Ang lumang bestidang berde na minsan kong ikinahiyang isuot —
ngayon ay naging simbolo ng pagmamahal ng isang ina na walang hangganan.
Kaya kung sakaling maramdaman mong wala kang halaga sa mga kaganapan ng buhay,
tandaan mo: hindi kailangan ng bago para maging totoo.
Ang pagmamahal na wagas, kahit luma na,
ay laging mananatiling pinakamagandang suot sa harap ng mundong marupok.
