Dalawang taon ko nang nakasanayan ang magdala ng pagkain sa matanda kong kapitbahay na si Aling Rosa. Mag-isa na lang siya sa lumang apartment sa dulo ng hallway ng aming gusali. Tuwing hapon, pagkatapos kong magluto para sa sarili ko, naglalagay ako ng ulam sa maliit na lalagyan at kumakatok sa kanyang pinto.
“May adobo po ako ngayon, Aling Rosa,” sabi ko noon, sabay ngiti.
Ngumiti rin siya, kahit halatang pagod na ang katawan. “Salamat, hija. Hindi ko alam kung anong ginawa ko para pagtuunan mo ng ganitong kabaitan.”
Noong una, simpleng tulong lang ang gusto kong ibigay. Pero habang tumatagal, parang naging parte na ng araw ko ang pagdalaw sa kanya. Lagi niya akong kinakausap—tungkol sa kabataan niya, sa asawang sundalo raw na hindi na nakabalik, at sa anak niyang babae na matagal nang hindi nagpapakita matapos silang magtalo.
“Alam mo, Lani,” sabi niya minsan habang magkaharap kami sa maliit niyang mesa, “minsan, mas mahirap ang mabuhay nang mag-isa kaysa sa mamatay. Pero tuwing kumakatok ka, parang gumagaan ulit ang mundo ko.”
Ngumiti lang ako, pero may kurot sa puso ko. Simula noon, mas sinisigurado kong dumaan kahit saglit lang para kumustahin siya. Minsan kahit walang dalang pagkain, dinadalhan ko siya ng tinapay o kape.
Dalawang taon kaming gano’n. Hanggang isang araw, napansin kong hindi na siya sumasagot sa katok ko. Ilang araw kong pinuntahan ang pinto niya, pero tahimik lang sa loob. Hanggang may dumating na mga paramedic at mga tauhan mula sa council.
Nakita ko silang inilalabas si Aling Rosa sa stretcher—payapa, parang natutulog lang.
“Wala na po siya,” sabi ng isang nurse. “Kayo po ba si Lani? Lagi po niyang binabanggit ang pangalan niyo.”
Hindi ako makapagsalita. Parang may bumara sa lalamunan ko habang pinagmamasdan ko ang pintuan niya na dati kong kinakatok araw-araw.
Pagkalipas ng ilang araw, may dumating na sulat mula sa isang law firm. Pinapunta ako ro’n dahil daw may iniwan si Aling Rosa para sa akin. Nagulat ako. Pagdating ko, iniabot sa akin ng abogado ang isang sobre at isang maliit na susi.
“May iniwan po siyang sulat para sa inyo, at… isang bagay na sigurado akong magugulat kayo,” sabi ng abogado.
Binuksan ko ang sobre. Nakasulat sa loob, nanginginig ang sulat-kamay ni Aling Rosa:
> “Lani, anak, kung binabasa mo ito, marahil ay wala na ako. Salamat sa dalawang taon ng kabutihan at pagkakaibigan. Hindi mo lang ako pinakain, pinaramdam mo rin sa akin na may halaga pa ako sa mundo. Bago ako pumikit, inayos ko na ang lahat. Ang maliit kong apartment ay gusto kong mapunta sa’yo. Hindi bilang bayad, kundi bilang pasasalamat — dahil pinuno mo ng buhay ang mga huling taon ko.”
Napahawak ako sa dibdib ko. “Hindi ko naman ito kailangan, Aling Rosa…” bulong ko habang tumutulo ang luha ko.
Ngumiti lang ang abogado. “Inayos niya ang lahat bago siya pumanaw. Sabi niya, kayo raw ang anak na hindi na bumalik — pero binigyan siya ng Diyos ng panibagong anak sa katauhan ninyo.”
Nang bumalik ako sa apartment ni Aling Rosa, tahimik ang paligid. Ang mga kurtina ay nakalaylay, at sa ibabaw ng mesa ay may maliit na kahon. Binuksan ko iyon, at nakita ko ang mga lumang litrato niya—kasama ang isang batang babae, siguro ang anak niya. Sa ilalim, may isa pang papel.
> “Lani, kung sakaling may kumatok diyan na babaeng nasa singkwenta na, si Liza iyon — ang anak kong matagal kong hinintay. Pakisabi sa kanya, mahal ko pa rin siya. At pakibigay mo sa kanya ang kahon na ito.”
Lumipas ang tatlong buwan. Isang umaga, habang nag-aayos ako sa kusina ng apartment, may kumatok.
Pagbukas ko, isang babaeng may hawak na lumang litrato. “Pasensiya na po… hinahanap ko si Rosa Mendoza. Nanay ko po siya.”
Natigilan ako. Hinila ko ang kahon mula sa aparador at inabot sa kanya. “Iniwan niya ito para sa’yo.”
Nanginginig ang kamay niyang binuksan ang kahon. Binasa niya ang sulat habang tahimik na tumutulo ang luha niya. “Akala ko kinasusuklaman na niya ako…”
Hinawakan ko ang kamay niya. “Hindi. Mahal ka pa rin niya hanggang sa huli.”
Umupo kami pareho sa lumang upuan sa tabi ng bintana kung saan madalas kaming magkape ni Aling Rosa. Habang pinapanood namin ang paglubog ng araw sa labas ng bintana ng apartment, ramdam ko ang presensiya ni Aling Rosa—parang nandoon pa rin siya, nakangiti.
At doon ko natutunan, hindi dugo ang sukatan ng pamilya. Minsan, isang plato lang ng adobo at taos-pusong malasakit ang kailangan para mapuno ang isang puso na matagal nang uhaw sa pagmamahal.
